Er zijn van die gewoontes die je doorgeeft waar je geen erg in hebt. Laatst kwam onze kleindochter (8 jr.) op bezoek en zei vol verbazing tegen ons “eten jullie pizza voor de tv…?” Tsjaa.. dat konden we niet ontkennen. Ze draaide zich om naar haar moeder (onze dochter) en zei: “Dat mogen wij niet!” Waarop onze dochter zei: “Dat hoort ook niet en dat gaan wij ook niet doen!” Waarmee ze gelijk de wind uit zeilen nam van onze kleindochter. (ik zag aan de glans in haar ogen dat ze dat toch echt wel een goed idee vond). En trouwens zei mijn dochter er achteraan (met een lichte glimlach):” Zo heb ik het ook niet geleerd! ”. Waarmee ze ons even subtiel op ons nummer zette.
Als ouders of verzorgers geef je je kind van alles mee. Waarden, gewoontes, tradities en overtuigingen. Soms bewust, soms zonder dat je het merkt. En ja, opgroeien en opvoeden, ik geloof dat perfecte ouders niet bestaan. Mijn vrouw heeft er iets goeds van gemaakt. Ik heb maar wat aangemodderd. Maar wat belangrijk is dat een kind de vrijheid krijgt om zelf iets van het leven te maken. Om eigen keuzes te maken en een eigen weg te gaan. En eigen fouten te maken. “Je mag zijn wie je bent.”
Zo voelt een kind zich thuis en verbonden met de familie, op een manier die bij hem of haar past.
En helemaal vrij? Ik maakte me ook wel zorgen en legde beperkingen en had zo nu en dan meningsverschillen. Niet later dan 24.00 uur thuis… etc. En zo met vallen en opstaan, vasthouden en loslaten zijn onze kinderen volwassen geworden. Misschien herken je je hierin?
In mijn coaching zou ik het zo kunnen verbeelden. Afhankelijk van hoe mijn cliënt het verwoord.
De ouder (bij ouder(s), lees ook verzorger(s)) staat als een steun in de rug van deze dochter. Er is ruimte voor zelf ontwikkeling. Door loyaliteit (het rode draadje ) zijn ze met elkaar verbonden. Die loyaliteit slingert mee in het proces waarin de dochter haar eigen weg zoekt. Onderweg met haar talenten, kwaliteiten en ervaringen die in haar “schatkist” zitten.
Het kan ook anders. Je kan een last dragen die niet van jou is.
Je voelt je verantwoordelijk voor het geluk van je ouders of wordt daar verantwoordelijk voor gesteld.
Je leeft alsof je iets moet “goedmaken” uit het verleden.
Of je kiest niet voor jezelf, uit loyaliteit.
In systemisch werk noemen we dit een delegaat. Een delegaat is wat ouders aan hun kinderen meegeven waarbij deze ouders hun verwachtingen opleggen aan hun kinderen, vaak zonder de belangen van het kind te dienen. Het kan een onbewuste, innerlijke boodschap die je meekrijgt uit je gezin van herkomst. Maar het kan ook heel concreet zijn.
Zo zegt de Belgische schrijfster Saskia De Coster in een interview in de Trouw van 11-10-2025:
“ Mijn opvoeding kwam met een vorm van geweld, dat klopt, maar als je zegt dat ik slecht werd behandeld, denk ik: goh, dat is toch zeker niet hun intentie geweest. Verder ga ik er niet veel meer over zeggen. Omdat ik mijn ouders wil beschermen, (uit loyaliteit) maar ook omdat ik beslist niet als een zielenpoot gezien wil worden. Bovendien is er altijd sprake van een zekere dynamiek. Er is geen simpel goed of fout.
“Dat ik nu nagenoeg geen contact meer met hen heb, komt doordat ze mijn zoon niet als hun kleinkind wilden aanvaarden. Want ik ben niet zijn biologische moeder, dus hoe zit dat dan? En al eerder: kunstenaar zijn, moet dat nu zo nodig? Uw hoofd boven het maaiveld uitsteken is iets wat ze in Vlaanderen liever niet doen. Niet opvallen, niet afwijken. Ze zijn het ook niet eens met veel dingen die ik in het openbaar heb gezegd, maar goed, wat geeft dat? Ik ben toch geen verlengstuk van mijn ouders?
“Toen ik in 2019 mijn roman Nachtouders publiceerde, dacht ik dat mijn ouders wellicht beter zouden begrijpen hoe het ouderschap van mij, de niet-biologische ouder, eruit ziet, en dat ze toenadering zouden zoeken, maar het werd eigenlijk alleen maar erger. Ze schamen zich voor mij. Dat is erg pijnlijk, teleurstellend maar ik heb het, na de nodige therapie, wel kunnen aanvaarden. Die aanvaarding heeft alles verzacht. Het is iets wat ik mijn moeder – die waarschijnlijk nog altijd hoopt dat ik op een dag met een man bij haar op bezoek kom – ook gun. Geef uw verzet op, dan zal alles beter gaan.”
In mijn coaching zou ik deze situatie zo (kunnen) verbeelden.
De moeder (lees ouders) staat op de bloedband/ de loyaliteit. Ze steunt haar dochter niet in haar keuzes, maar staat tegenover haar. De dochter wordt met haar moeder geconfronteerd maar staat tevens met één voet op de bloedband/ loyaliteit.
Het schade/pijn krijgertje staat met één kant op de loyaliteit en familiebanden. En oefent daarmee ook druk uit op het “eigen pad” (het ‘gouden” draadje) van de dochter. Het schatkistje staat voor je eigen talenten en kwaliteiten. Jezelf zijn”.
Ook de moeder (lees ouders) staat in verbinding met haar voorouders en hun geschiedenis. En de rugzak die ze daarin meedraagt. Dat lees ik in zinnen als :“….Dat is toch zeker niet hun intentie geweest ….Bovendien is er altijd sprake van een zekere dynamiek. Er is geen simpel goed of fout…Ze schamen zich voor me “
Wat zit er in haar “rugzak”? Wat is haar geschiedenis? Welke waarden, overtuigingen en loyaliteiten is ze mee opgevoed? (waar komt haar schaamte vandaan? ) Wat voor mogelijkheden en kansen heeft zij gehad? Ik ben daar ook nieuwsgierig naar.
Ik ben toch geen verlengstuk van mijn ouders? (Schrijfster Saskia De Coster).
In tegenstelling tot een ander conflict waarin je je eigen keuze en weg kiest. Is er ook de hoop en het verlangen op begrip van (haar) ouders. Zo begrijp ik Saskia De Coster. Ouders met wie ze door loyaliteit verbonden is. Ze doet dat via het schrijven van het boek: “Nachtouders” alleen “het werd eigenlijk alleen maar erger”. En dat zegt ze is erg pijnlijk en teleurstellend. Afwijzing activeert het pijncentrum in ons brein. Uiteindelijk weet ze het door therapie te accepteren en kiest ze haar eigen weg.
Alles is aanwezig zodat het op open zachte wijze ontdekt, gezien, gevoeld en gehoord kan worden, net als de spetterende regen.
Pasklare antwoorden en oplossingen zijn er niet. Verbeelding via de poppetjes geeft inzicht en overzicht en kan verzachten. Mijn taak is om volledig aanwezig te zijn. Aandacht te geven, te volgen, te volgen…en te volgen zodat mijn cliënt zijn eigen weg hierin kan vinden. Of zoals schrijfster Toni Packer het in “ Zijn zonder inspanning” beschrijft:
“….Gevoelens en emoties lijken heel concreet als we erin verstrikt zitten en we zijn allemaal gewend ze uit te drukken of ze te verdringen, eraan te ontsnappen of iets te doen aan de geestelijke en lichamelijke spanning die ze veroorzaken.
Kan ik onvoorwaardelijk bij je zijn in de aanwezigheid van droefheid, angst of andere emoties? Kan ik ten volle het verlangen het allemaal kwijt te raken begrijpen, zonder te weten wat eraan te doen, zonder afhankelijk te zijn van een techniek, het gewoon allemaal laten gebeuren?
Alles is aanwezig zodat het op open zachte wijze ontdekt, gezien, gevoeld en gehoord kan worden, net als de spetterende regen, de voorbijdrijvende wolken en het gezang van de vogels.
De woorden die de ene persoon op dit ogenblik spreekt, worden misschien niet begrepen door de ander, maar iets dat veel dieper is dan woorden functioneert als de geest niet verstrikt zit in vrezen of verlangen, of zelfs het verlangen te helpen…”